ความเป็นมาของโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงมีความห่วงใยความเป็นอยู่ของราษฎรบริเวณพื้นที่ลุ่ม
น้ำห้วยบางทรายตอนบน ตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดหาร จึงได้พระราชทานพระราชดำริ
เกี่ยวกับงานพัฒนาแหล่งน้ำและงานพัฒนาอาชีพของราษฎรบริเวณดังกล่าวแก่ผู้ที่เกี่ยวข้อง โดยสรุปพระราช
ทานได้ได้ต่อไปนี้
เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน 2537 ทรงมีพระราชดำริกับ พลเอกเทียนชัย จั่นมุกดา รองสมุหราช
องครักษ์ ณ ศาลาดุสิดาลัยพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน สรุปความว่า ให้กรมชลประทานตรวจสอบดำเนินการตรวจสอบสภาพพื้นที่ สภาพการถือครองที่ดิน สภาพน้ำในลำห้วยสายต่างๆ และสภาพการเพาะปลูกตลอดจนการทำมาหากินของราษฎร ตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร เพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการพิจารณาศึกษา และก่อสร้างแหล่งน้ำช่วยเหลือการเพาะปลูก การอุปโภค-บริโภคของราษฎรดังกล่าว และเพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ราษฎรในท้องถิ่นอย่างแท้จริงส่วนราชการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องควรร่วมกันดำเนินการให้เกิดการจัดการในรูปแบบเดียวกับสหกรณ์การเกษตรหุบกะพง ตำบลเขาใหญ่ อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี ตามที่ได้ทรงวางโครงการในแผนที่มาตรส่วน 1: 50,000 ดังนี้
- โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยพุง
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านคำผักกูดและบริเวณใกล้เคียง
- โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยตะไถ
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านปากช่องและบริเวณใกล้เคียง
- โครงการอ่างเก็บน้ำบ้านสานแว้ ( ห้วยด่าน )
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านสานแว้และบริเวณใกล้เคียง
- โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหอย
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านปากช่องและบริเวณใกล้เคียง
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านนาหินกอง,บ้านสุขสวัสดิ์และบริเวณใกล้เคียง
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านแก่งนาง,บ้านบางทรายทองและบริเวณใกล้เคียง
- โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่
เพื่อส่งน้ำช่วยเหลือราษฎรบ้านแก่งนาง,บ้านบางทรายทอง,บ้านศรีถาวรพนาและบริเวณใกล้เคียง
เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2537 พระบามสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระราชดำริเกี่ยวกับงานชลประทานแก่เจ้าหน้าที่กรมชลประทาน ณ ศาลาดุสิดาลัยพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน สรุปความว่า
“ ควรเร่งรัดดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยพุ อ่างเก็บน้ำห้วยหอย พร้อมระบบส่งน้ำเพื่อจัดหาน้ำให้ราษฎรบ้านปากช่อง,บ้านนาหินกอง และบ้านสุขสวัสดิ์ ตำบลกกตูม สำหรับการอุปโภค บริโภค และการเกษตร แล้วให้พิจารณาจัดพื้นที่เพาะปลูกในเขตชลประทานให้เป็นลักษณะโครงการสหกรณ์ในส่วนอ่างเก็บน้ำบ้านสานแว้ ( ห้วยด่าน ),อ่างเก็บน้ำห้วยพุง และอ่างเก็บน้ำอื่นๆ ที่เหลือให้ทยอยดำเนินการตามความเหมาะสมต่อไป รวมทั้งควรพิจารณาศึกษาความเหมาะสมในการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ และ
พิจารณาเจาะอุโมงค์ลอดเนินเขายาวประมาณ 2 กิโลเมตร เพื่อผันน้ำเติมให้อ่างเก็บน้ำลำพะยังตอนบน อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ”
เมื่อวันที่ 5 กรกฏาคม 2537 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ได้มีพระราชทานพระราชดำริ
แก่นายปราโมทย์ ไม้กลัด นายช่างใหญ่ฝ่ายกิจกรรมพิเศษกรมชลประทาน ณ วัดปทุมวนารามราชวิหารกรุงเทพมหานคร สรุปความว่า ควรเปิดโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบน เนื้อที่ประมาณ 102,000 ไร่ โดยมีคณะกรรมการบริหารโครงการฯ ซึ่งประกอบด้วยผู้แทนส่วนราชการต่างๆ และควรกำหนดพื้นที่โครงการฯ ออกเป็นเขตเพื่อให้สอดคล้องกับโครงการพื้นฐานที่สามารถเอื้ออำนวยต่อ
การพัฒนารูปแบบต่างๆ ที่เหมาะสมกับการพัฒนา คือ (1 ) เขตพัฒนาอาชีพเสริม ( 2 ) เขตพัฒนาการเกษตร ( มี 2 พื้นที่ ) และ ( 3 ) เขตอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่า
